Gjatë muajit gusht u mbajtën tre takime të njëpasnjëshme informuese në lidhje me efektet e pandemisë në ekonominë e bizneseve shqiptare, si dhe masat e marra për të tejkaluar këtë situatë.
Pjesë e takimeve ishin ekspertë nga fusha të ndryshme si financa, statistika, jurisprudenca, informatika dhe burimet njerëzore.
Përfaqësues nga Banka Botërore, Inspektoriati i Punës, Zyra e Punës, Kryeministria dhe Komisioneri për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale i dhanë më shumë vlerë takimeve të realizuara.
Në takimin e parë u paraqit situata ekonomike e bizneseve në Shqipëri e krijuar nga pandemia COVID-19 dhe masat që ishin marrë për të tejkaluar këtë situatë.
Z. Veton Kurtsmajlaj, ekspert i analizës dhe statistikave gjatë takimit ndau disa të dhëna nga sondazhi nga ku rezultoi që:
- 23.53% nuk kanë operuar gjatë pandemisë
- 70.59% kanë operuar me kapacitet të reduktuar
- 6% kanë operuar me kapacitet të plotë
Ndërsa Z. Arsen Mema, kontabël i miratuar u ndal tek masat e marra, të cilat kanë ndihmuar në ndalimin e përhapjes së virusit, si karantina dhe bllokimi i qarkullimit, gjë e cila ka ulur ndjeshëm shitjet. Gjithashtu, një pjesë e madhe e kompanive kanë hasur vështirësi në aksesimin e inputeve, si materiale dhe lëndë e parë për të vazhduar aktivitetin e tyre, kështu kompanitë kanë marrë goditje në të dyja anët e mekanizmit të biznesit.”
Znj. Florensa Haxhi, përfaqësuese nga Kryeministria, bëri të ditur që janë në bashkëpunim e sipër sëbashku me Bankën Botërore që nga muaji prill për zhvillimin e e- Commerce, pasi, sipas një analize të BB problematika kryesore qëndron tek e-pagesat.
“Ka shumë biznese të cilat nuk ofrojnë platforma ku mund të bëjnë pagesa në kohë reale kur realizohen blerje online dhe ne po punojmë që e- Commerce të funksionojë ashtu siç duhet dhe siç funksionon në vendet e tjera të botës.”
Gjithashtu, bëri me dije edhe paketat financiare që janë përgatitur nga qeveria në ndihmë të bizneseve.
“Për biznesin e vogël, qeveria shqiptare ka vendosur në dispozicion 6.5 miliardë lekë për mbështetjen sociale të bizneseve.
Paketa e dytë financiare, subvencionim për punonjësit e larguar nga bizneset me të ardhura 14 milion e sipër të cilat ishin mbyllur.
Masa e tretë për subvencionim për punonjësit e bizneseve me të ardhura nën 14 milionë lekë.
Dhe masa e katërt, subvencionimi i pagës së luftës për punonjësit e strukturave akomoduese, pra hoteleria, e cila ka rreth 10 mijë punonjës.
Masa e pestë ka qenë mbështetje për punonjësit e rafinerisë së Ballshit dhe masa e gjashtë, ndihma financiare për aplikuesit e ndihmës ekonomike.”
Në ditën e dytë të takimit, fokusi ishte pasqyrimi ligjor i marrëdhënies kontraktuale punëmarrës/ punëdhënës, biznes/klient si dhe gjetja e formave të përshtatjes së tyre me situatën pandemike ku ne po jetojmë. Sipas ekspertes ligjore, Znj. Alketa Elezi, koronavirusi tashmë është transformuar me shpejtësi në një kërcënim global me humbje tragjike jetësh njerëzore dhe pasoja të rënda ekonomike. Kjo mund të sjellë ndikim në biznes dhe marrëdhëniet kontraktore.
“Në përgjithësi, kur klauzolat e forcave madhore përfshihen në kontrata, ajo përcakton:
(a) ngjarjet të cilat i lejojnë secilës palë të deklarojë zbatimin e forcës madhore
(b) se si një palë duhet të njoftojë palën tjetër për ndodhjen e një ngjarjeje të forcës madhore
(c) pasojat që rrjedhin nga deklarimi i forcës madhore.
Republika e Shqipërisë është një shtet ligjor i së drejtës, bazuar në ligje dhe, për çdo rast, ka të parashikuar pasojat që vijnë në situata të ndryshme, sigurisht, dhe në rastet e Forcës Madhore.”
Ndërkohë, sipas përfaqësueses nga ISHPSHSH, Znj. Irena Gjoka, në kohën e pandemisë, edhe me një lloj euforie apo konfuzioni si të punëdhënësit, edhe të punëmarrësve, hidhet poshtë Kodi i Punës. Dhe po zbatojnë VKM-në për fatkeqësitë natyrore dhe ajo kontratë që deri dje ishte baza e marrëdhënies së tyre të punës, flakej tutje.
“Na janë raportuar nga subjektet 500 persona përgjegjës për sigurinë dhe shëndetin në punë dhe nëse e konfrontojmë këtë shifër me gjetjet gjatë inspektimit kemi 2000 subjekte që plotësojnë këtë kriter.”
“Kemi ulje të pagës minimale, kemi një rritje të punonjësve që paguhen me pagën minimale me 24% e punëmarrësve, nga bizneset e inspektuara. Dhe kjo është një shifër në rritje në krahasim me një vit më parë në të njëjtën periudhë.”
Ndërsa Znj. Pranvera Hasko, HR nga Partner.al u shpreh se gjatë pandemisë pati një boom CV-sh të dërguara, por nuk kishim njoftime nga bizneset për pozicione pune, pra kishte ndaluar rekrutimi.
“Nga të gjitha intervistat e kryera dukej shumë hapur frika nga papunësia e aplikantëve.”
Znj. Marsida Deljallisi nga Agjensia Kombëtare e Punësimit dhe Aftësive bëri me dije se nga shtatori në bashkëpunim me qeverinë ka marrë një nismë në lidhje me situatën e krijuar nga pandemia. Shumë shpejt bizneset mund të aplikojnë për VKM-në e COVID-it që përfshin periudhën nga data 19 Mars – 23 Qershor 2020 për të gjithë të papunët ku subjektet mund të aplikojnë për këtë kategori. Në këtë program mund të aplikojë çdo subjekt dhe në program përfshihet periudha 4 mujore – 12 mujore.”
Takimi i tretë përmbyllës i mbajtur më 31 Gusht u fokusua në fushën e logjistikës, sigurimit të të dhënave gjatë punës në distancë.
A është logjistika e bizneseve në Shqipëri gati për të përballuar vështirësitë e krijuara nga COVID – 19?
Z. Amir Shoshi, mjek i përgjithshëm dhe njëkohësisht mjek në një kompani citoi: “Sipas protokollit, subjekti duhet të ketë një ambient të izoluar dhe nëse këto shenja vazhdojnë, atëherë punonjësi duhet dërguar në shtëpi, të lajmërohet mjeku i familjes për të marrë masat e mëtejshme. Në masat e mëtejshme përfshihet lajmërimi i Institutit të Shëndetit Publik për mundësinë e marrjes së një tamponi për konfirmimin e rastit. Anashkalimi i një simptome të një punonjësi mund të sjellë mbylljen e subjektit.”
Dr. Miranda Haziraj, Lektore e Fakultetit të Inxhinierisë/ Konsulente ICT
Kërkesa më e madhe e evidentuar nga kompanitë është nevoja për rritjen e shërbimeve në distancë dhe gjatë kësaj eksperience janë evidentuar risqe të mundshme për sigurinë kibernetike të sistemit dhe të të dhënave personale të biznesit për ata punonjës që punojnë në distancë.
“Rekomandimi im do të ishte që secili nga bizneset duhet të krijojë atë që quhet profili i riskut dhe nivelin e prekjes që mund të bëhen shkak për thyerjen e sigurisë.
Cilët janë punonjësit, në çfarë niveli kanë akses, me çfarë lidhen përgjithësisht, fillon me alertin e IT-së, specialistëve të IT-së etj”
Z. Endri Meko, Ekspert IT–së e i Sigurisë së të Dhënave gjatë takimit, vuri theksin tek mbajtja e një infrastrukture “cloud” si shumë të rëndësishme dhe ky shërbim të jetë në një nga vendet e sigurta të cilësuara nga komisioneri.
“E mira e pandemisë dhe izolimit ishte që bizneset filluan të kthenin sytë tek pjesa e sigurisë së të dhënave të tyre dhe administrimit të këtyre të dhënave. Sugjerimi që unë kam është që për çdo ndryshim në infrastrukturë për hapjen drejt rrjeteve në internet duhet të udhëzoheni nga një ekspert ose një kompani që me të vërtetë ka eksperiencën e duhur për t’ju dhënë juve konsulencën e nevojshme sesi dhe çfarë programesh duhet të përdorni që të jeni të sigurtë.”
Z. Neritan Sulaj, Komisioneri për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojten e të Dhënave Personale
Zyra e komisionerit ka publikuar 3 udhëzues në faqen e vet për përpunimin e të dhënave, për punëdhënësit dhe për punëmarrësit, ku trajtohen të dhënat dhe detyrimet ligjore që kanë të gjitha bizneset. Bizneset duhet të kenë në vëmendjen e tyre që të dhënat shëndetësore janë shumë të rëndësishme dhe të gjithë trajtohen sipas një neni specifik ndaj të dhënave personale prandaj dhe kërkojnë masa shtesë teknike dhe organizative për sigurinë e tyre për përcaktimin kush ka akses dhe të drejtën e aksesit.
Bizneset patën mundësinë të ndërvepronin me njëri-tjetrin dhe të shkëmbenin opinione në lidhje me praktikat e ndjekura nga secili prej tyre për përballimin e situatës së krijuar nga COVID- 19, si dhe të ofronin sugjerime mbi masat që mund të marrin në rast të përsëritjes ose përshkallëzimit të situatës.
Ekspertët ofruan sugjerimet e tyre bazuar në modelet e ndjekura nga raste të ngjashme ose duke e përshtatur konkretisht me situatën e operimit të bizneseve në Shqipëri.
ABSA do të vazhdojë të organizoje takime me ekspertët më të mirë në mënyrë që t’i qëndrojë sa më afër të gjitha bizneseve, veçanërisht anëtarëve të saj.
